Quốc hội thông qua Luật Quy hoạch (sửa đổi): Tháo nút thắt gần 8 năm, khơi thông nguồn lực phát triển
Sáng 10/12, tại Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, với 428/445 đại biểu tham gia biểu quyết tán thành (tỷ lệ 96,17%), Quốc hội đã chính thức thông qua Luật Quy hoạch (sửa đổi). Đạo luật này được kỳ vọng sẽ tháo gỡ những nút thắt kéo dài gần 8 năm từ Luật Quy hoạch 2017, góp phần hoàn thiện hệ thống quy hoạch quốc gia, loại bỏ cơ chế "xin - cho" và lợi ích nhóm, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội bền vững.
Tốc độ:1x
Luật gồm 6 chương, 58 điều, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/3/2026. Riêng một số quy định chuyển tiếp về điều chỉnh quy hoạch thời kỳ 2021-2030 (phục vụ sắp xếp đơn vị hành chính hoặc mục tiêu tăng trưởng) sẽ áp dụng ngay sau khi luật được thông qua.
Những nội dung chính nổi bật
Hoàn thiện hệ thống và thứ tự ưu tiên quy hoạch: Xác định rõ mối quan hệ giữa các cấp quy hoạch, với quy hoạch cấp trên làm cơ sở cho cấp dưới; quy hoạch ngành phải tuân thủ quy hoạch tổng thể quốc gia và quy hoạch vùng. Hệ thống bao gồm quy hoạch quốc gia (tổng thể, không gian biển, sử dụng đất, ngành), quy hoạch vùng, tỉnh, chi tiết ngành, đô thị - nông thôn, và đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt.
Bổ sung điều chỉnh nguyên tắc chung đối với quy hoạch chi tiết ngành, bao gồm yêu cầu hoạt động quy hoạch, hồ sơ quy hoạch, công bố, lưu trữ, chia sẻ dữ liệu, và đánh giá phù hợp dự án đầu tư với quy hoạch. Các luật chuyên ngành sẽ quy định chi tiết về lập, thẩm định, phê duyệt quy hoạch chi tiết ngành, đô thị và nông thôn.
Thống nhất thời kỳ và tầm nhìn: Thời kỳ quy hoạch là 10 năm (từ năm kết thúc bằng 1 đến năm kết thúc bằng 0), tầm nhìn 30 năm, nhằm đồng bộ với Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, tránh tư duy nhiệm kỳ.
Cơ chế điều chỉnh linh hoạt: Cho phép điều chỉnh quy hoạch theo thủ tục rút gọn đối với dự án quan trọng quốc gia, thực hiện chỉ đạo của Bộ Chính trị - Ban Bí thư, hoặc các trường hợp khẩn cấp về quốc phòng, an ninh, đầu tư công. Sau quyết định đầu tư khác quy hoạch, sẽ cập nhật và điều chỉnh kịp thời. Quy định thứ tự phê duyệt rõ ràng: Quy hoạch không gian biển quốc gia, sử dụng đất quốc gia, ngành, vùng sau quy hoạch tổng thể quốc gia; quy hoạch tỉnh sau quy hoạch vùng; quy hoạch chi tiết ngành sau quy hoạch cụ thể hóa.
Giảm số lượng quy hoạch ngành: Chuyển một phần sang quản lý bằng chiến lược, đề án chuyên ngành và quy chuẩn kỹ thuật, nhằm giảm chồng chéo và tăng tính minh bạch. Làm rõ khái niệm quy hoạch chi tiết ngành là cụ thể hóa quy hoạch cấp trên về phát triển, sắp xếp không gian cho ngành hạ tầng, tài nguyên, với nội dung chi tiết hơn quy hoạch ngành.
Ứng dụng công nghệ và phân cấp: Thiết lập Hệ thống thông tin và cơ sở dữ liệu quốc gia về quy hoạch để công khai, kết nối liên thông, phục vụ tra cứu cho người dân và doanh nghiệp. Giữ thẩm quyền Quốc hội với quy hoạch mới về không gian biển và sử dụng đất quốc gia; ủy quyền Thủ tướng điều chỉnh quy hoạch 2021-2030. Sửa đổi nội dung quy hoạch vùng tại Điều 29 để làm rõ vai trò cụ thể hóa định hướng phát triển vùng, liên kết vùng, đáp ứng phát triển bền vững và liên kết ngành, địa phương trên phạm vi lãnh thổ vùng.
Trong báo cáo giải trình, thừa ủy quyền Thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng nhấn mạnh vai trò của quy hoạch vùng trong định hướng phát triển, sắp xếp không gian, phân bổ nguồn lực cho kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh, bảo vệ môi trường liên ngành và liên tỉnh, đặc biệt hạ tầng dùng chung như giao thông, thủy lợi, giáo dục, y tế. Việc duy trì quy hoạch vùng phù hợp với Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, tránh lãng phí nguồn lực, thiếu hiệu quả trong quản lý tài nguyên dùng chung (nước, rừng, đa dạng sinh học), đồng thời phát huy lợi thế vùng, tăng cường liên kết nội vùng - liên vùng để tham gia chuỗi giá trị toàn cầu, tạo không gian phát triển mới.
Với hệ thống quy định được hoàn thiện, Luật Quy hoạch (sửa đổi) được đánh giá là tạo hành lang pháp lý thống nhất cho phát triển. Luật góp phần nâng cao hiệu quả sử dụng đất đai, giảm xung đột trong quá trình khai thác tài nguyên, thúc đẩy kết nối vùng – liên vùng và hỗ trợ triển khai các dự án hạ tầng trọng điểm. Bên cạnh đó, việc chuẩn hóa quy trình quy hoạch cũng giúp doanh nghiệp dễ tiếp cận thông tin, giảm rủi ro khi tham gia các dự án liên quan đến quy hoạch.
Luật sẽ có hiệu lực từ ngày 1/3/2026. Từ nay đến thời điểm đó, các bộ ngành và địa phương sẽ tiếp tục rà soát, chuẩn hóa hồ sơ và cập nhật quy trình để bảo đảm việc triển khai được đồng bộ ngay khi luật chính thức áp dụng.